حبیب سلامی فر اگر نگاهی عمیق به ساختارها و اجزای تشکیل دهنده ی نظام اجتماعی ایران داشته باشیم ، جامعه ای را مشاهده می کنیم که توامان هم دارای حافظه ی تاریخی مشترک و عمیق است و هم مانند یک جامعه اتمیزه عمل می کند
به گزارش تابناک خوزستان ؛حبیب سلامی فر اگر نگاهی عمیق به ساختارها و اجزای تشکیل دهنده ی نظام اجتماعی ایران داشته باشیم ، جامعه ای را مشاهده می کنیم که توامان هم دارای حافظه ی تاریخی مشترک و عمیق است و هم مانند یک جامعه اتمیزه عمل می کند.
جوامع اتمیزه به جوامعی می گویند که اتم های تشکیل دهنده ی آن یعنی مردم به صورت تک تک و انفرادی عمل کرده و تنها خواست شخصی خود را در نظر می گیرند ، کل جامعه را نادیده انگاشته و حتی نفس عمل مشارکت اجتماعی یا سیاسی را برای نیل به اهداف شخصی ترجمه می کنند.
افراد ناتوان از تشکیل گروههای اجتماعی هستند ؛ گروههای اجتماعی تشکیل شده نیز بسیار کوچک و ناتوان از اثر بخشی و در نگاهی عمیق تر نیز قادر به ایجاد شبکه های ارتباطی در بطن جامعه نیستند یعنی واحدهای اجتماعی بی خبر از هم و بدون هم افزایی عمل میکنند.
جامعه ای که بتوانیم آن را اتمیزه بخوانیم ، دارای ویژگی ها ی منفی بسیار زیادی است ، و شرایط سختی را تجربه می کند .جوامع اتمیزه دارای نرخ پایین مشارکت های سیاسی هستند افراد در قبال تغییرات سیاسی و انتخابات کمترین واکنش ها را نشان می دهند و یا برای هر بار مشارکت نیاز به صرف هزینه های گسترده تبلیغاتی دارند ، اما گاهی انتخابات ملاک مناسبی برای اتمیزه شدن نیست ؛ در مواردی نیز نرخ مشارکت در انتخابات همواره بالا است اما حساسیت ها به تغییرات سیاسی ، نارسایی های دولتی ، مشکلات ساختاری بسیار پایین است و تغریبا با هربار تغییر بزرگ در ساختار حکومت هیچ حساسیتی در بطن جامعه ایجاد نخواهد شد .
اما امروزه بزرگترین ملاک برای تشخیص یک جامعه اتمیزه ، سرمایه ی اجتماعی آن است . اگر مانند سرمایه ی اقتصادی و سرمایه ی انسانی یک جامعه ، سرمایه ی اجتماعی آن هم زیاد باشد دیگر نمی توان به آن جامعه نام اتمیزه را اطلاق کرد ، سرمایه اجتماعی به بعد معنوی یک اجتماع گفته می شود که از طریق «همکاری» و «مشارکت» به دست می آید ، سرمایه اجتماعی در جوامعی وجود دارد که شبکه های ارتباطی شکل گرفته باشد و در اثر انباشت سرمایه انسانی و هم افزایی ، افزایش بهره وری صورت بگیرد ، کیفیت زندگی رو به بهبود بگذارد و در نهایت جامعه شتابان به سوی توسعه حرکت کند .
در گذشته نظام های اجتماعی پذیرای شبکه های ارتباطی اجتماعی بودند که حول موضوعات سنتی از قبیل مذهب ، دشمن مشترک ، ملی گرایی و مانند اینها شکل می گرفتند اما امروزه جوامع و واحد های اجتماعی موضوعات مدرن تری را برای ایجاد شبکه های اجتماعی انتخاب می کنند ، موضوعاتی نظیر مسایل زیست محیطی ومنابع طبیعی ، حفاظت از آب ها ، مسئولیت های شهروندی و اجتماعی ، آسیب های اجتماعی و شهری و ... ایجاد حساسیت و واکنش های جمعی به موضوعات یاد شده خود به خود شبکه های ارتباطی را ایجاد می کند که با هم افزایی و انباشت سرمایه ی انسانی اولا هویت اجتماعی و مشارکت جویی را در جامعه رشد داده و ثانیا باعث رشد سرمایه اجتماعی در اجتماع بزرگتر می شود .
سازمان های مردم نهاد به عنوان اولین حلقه ی تشکیل دهنده ی انباشت سرمایه ی انسانی می تواند محوری ترین نقش را در افزایش سرمایه اجتماعی یک نظام اجتماعی ایفا کند . سازمان های مردم نهاد که می توان آنها را بهترین و متعالی ترین نوع تشکل های مردمی دانست ، با تکیه بر فعالیت های داوطلبانه و عدم ورود به مسایل حکومتی و سیاسی نوعی اثر بخشی و هم افزایی را در جامعه ایجاد میکنند که نه تنها توانایی بیشتری نسبت به نهادهای دولتی وفرمایشی دارند بلکه ضریب نفوذ آنها در میان مخاطبین خود از بالاترین سطح برخوردار است .
سمن ها یا تشکل های غیر دولتی ساختاری مستقل از دولت دارند ، بروکراسی های رایج دولتی در آن ها جایی ندارد ، تعهد اخلاقی و انسانی به موضوع کاری وجود دارد ، افراد پیگیرانه آسیب ها را دنبال کرده و سلسله مراتب اداری از حساسیت های اجتماعی آنها کم نمی کند . سازمان های مردم نهاد با سامان دادن به فعالیت های اجتماعی و مشارکتی حس همکاری را در میان نیروی انسانی گسترش داده ، و با هم افزایی مفاهیمی چون : خیرخواهی ، مساعدت ، همدردی ، دوستی و ... در جامعه شبکه های اجتماعی را گسترش می دهد ، با گسترش شبکه های ارتباطی ِ اجتماعی در نظام جامعه سرمایه اجتماعی به عنوان بعد معنوی اجتماع به سرعت رشد کرده و افزایش می یابد .
سرمایه اجتماعی شکل گرفته توسط سازمان های مردم نهاد بستری را فراهم می کند که بتوان از سرمایه انسانی بهره برداری کنیم ، در نتیجه جامعه از حالت بغرنج اتمیزه خارج شده و تبدیل به یک اجتماعِ مشارکتی و دارای ارتباطات منسجم اجتماعی می شود .
توسعه سازمان های مردم نهاد می تواند به توسعه سرمایه اجتماعی منجر شود و جامعه ای که از یک سرمایه ی اجتماعی بزرگ و پرمایه سود می برد پل های توسعه را یکی پس از دیگری فتح می کند.
منبع: تابناک
