ترکیب خانه‌های نوساز و سنگ‌کاری شده با خانه‌هایی که در آستانه ریزش قرار دارند تناقضی آشکار ایجاد کرده که تنها در این محله‌ها می‌توان آن را دید. خانه‌ای به 5 بخش تقسیم و هر کدام از این قسمت‌ها به خانواده‌های پرجمعیت اجاره داده شده است.
به گزارش تابناک قم، بچه‌ها با پاهای برهنه روی زمین پر از سنگ که زیر آفتاب سوزان کویر به تکه‌های آتش بدل شده‌اند دنبال هم افتاده‌اند. تعدادی از خانم‌های محل جلوی در خانه‌ها دور هم نشسته‌اند. بوی فاضلاب و فضولات حیوانی در جای جای محله به مشام می‌رسد. بچه‌ها روی زمین و کنار جوی‌های فاضلاب که از میان کوچه‌ها عبور می‌کند بازی می‌کنند. همبازی‌هایشان هم حیوانات و پرندگانی هستند که اهالی در خانه‌هایشان نگهداری می‌کنند و حالا در میان کوچه‌های محله سرگردانند.
اینها یک نما از زندگی در محله‌ای در شهر قم است؛ محله‌ای که به دلیل وجود کارخانه نایلون و مقواسازی به این نام معروف است. محله‌ای واقع در خیابان ظهور.
محله مقواسازی یکی از سکونتگاه‌های غیررسمی شهر قم است که با ساخت و سازهای غیرمجاز و غیرقانونی رشد کرده و توسعه یافته است. همانند سایر محله‌های حاشیه‌ای و سکونتگاه‌های غیررسمی بخش زیادی از ساکنان آن را مهاجران غیرایرانی و به ویژه افغانی‌ها تشکیل می‌دهند که بعد از مهاجرت به قم اولین مقصدشان برای اسکان، خیابان‌ها و محله‌هایی از این دست است.
سقفی بالای سر
ترکیب خانه‌های نوساز و سنگ‌کاری شده با خانه‌هایی که در آستانه ریزش قرار دارند تناقضی آشکار ایجاد کرده که تنها در این محله‌ها می‌توان آن را دید. خانه‌ای به 5 بخش تقسیم و هر کدام از این قسمت‌ها به خانواده‌های پرجمعیت اجاره داده شده است.
یکی از ساکنان همین خانه که با 5 فرزند بی‌سرپرست به تازگی از افغانستان راهی قم شده از زندگی در این خانه بسیار راضی است و می‌گوید: روزهای اول که به قم آمده بودیم شب‌ها را در امامزاده می‌خوابیدیم و بعد یکی از خیران این خانه را برای ما اجاره کرد.
زبانش به دعا باز می‌شود و با لهجه غلیظ افغانستانی برای خیّر، خیر می‌خواهد و می‌گوید: همین خانه هم برای ما غنیمت است، همین که بچه‌هایم سرشان را در خیابان روی زمین نمی‌گذارند خدا را شکرمی کنیم.
در این محل کم نیستند از این نوع خانواده‌هایی که با همه شرایط نامساعد محل، از وضع زندگی‌شان راضی هستند. خانواده‌هایی که از میانه جنگ و کشتار برخاسته‌اند و حالا در سایه امنیت جمکران ساکن شده‌اند. با این‌که امکاناتی چون گاز، آسفالت، فضای سبز و خدمات شهری ندارند، همین که شب‌ها با خانواده‌شان بدون ترس می‌خوابند برایشان یک نعمت بزرگ است.
ساخت و سازهای غیرمجاز هم که از مصادیق محله‌های این چنینی است. خانه‌هایی که در یک شبانه روز ساخته شده‌اند و بالا رفته‌اند. یکی از اهالی این محله که بیش از 5 سال است در آن جا سکونت دارد، معتقد است: جمعیت محله مقواسازی در طول این چند سال هر روز بیشتر می‌شود. افرادی از این محله می‌روند و 2 برابر آن که از شهرهای دیگر و افغانستان به قم مهاجرت کرده‌اند در این محله سکونت پیدا می‌کنند.
متن - حاشیه
محل بازی بچه‌های محل، موتور‌آبی است که برای آبیاری زمین‌های کشاورزی اطراف تعبیه شده است. بچه‌ها هر روز آن جا جمع می‌شوند و با پیت‌های حلبی که در دست دارند ساعت‌ها آب بازی می‌کنند. اینها بچه‌های حاشیه شهر هستند و سرگرمی‌شان زمین تا آسمان با بچه‌های شهر فرق می‌کند. ظاهرشان هم با بچه‌های دیگر تفاوت دارد. صورت‌های آفتاب سوخته با موهای زبر، دستانی که از بازی با خاک‌های کوچه تغییر رنگ داده‌اند و پاهایی که برهنه‌اند نشانه‌های بچه‌های این محله‌هاست. بچه‌هایی که هر روز صبح از بام خانه‌های خرابه‌شان به گنبد و گلدسته‌های جمکران سلام می‌دهند و تا شب در کوچه‌های پر از محرومیت محله‌شان امید دارند که همان روز بهتری که پدر و مادرشان وعده‌اش را داده‌اند امروز باشد.
شغل بیشتر اهالی محله مقواسازی، کارگری است. در هر خانه‌ای را که بزنی حداقل یک بچه را پیدا می‌کنی که درس نخوانده یا ترک تحصیل کرده است. خانواده‌ای که به تازگی از زابل به قم مهاجرت کرده‌اند 7 فرزند دارد که هیچ کدام شناسنامه ندارند. مریم دختر این خانواده از مدرسه تصویری در ذهن ندارد اما می‌گوید همیشه دوست داشته که درس بخواند. خدیجه دختر افغان که بعد از سوختن و فوت پدرش در آتش سوزی راهی قم شده تا سرپناهی برای زندگی پیدا کنند می‌گوید که درس نخوانده چون می‌بایست 4 بردار و خواهر دیگرش را نگهداری می‌کرد. می‌گوید: مبینا خواهر دوم من که درس خواند بعد از مدتی به دلیل شرایط افغانستان و نداشتن توان مالی پدرمان ترک تحصیل کرد.
خانواده دیگری 2 فرزند پسرش را برای تحصیل به مدرسه فرستاده و دخترانش مدرسه نرفته‌اند. پدر خانواده می‌گوید که شهریه و هزینه سالانه مدرسه این 2 پسر را هم با سختی و مشقت بسیار پرداخت می‌کند و نمی‌تواند برای تحصیل دخترانش هزینه کند. خودش از کار افتاده است و پسرانش باید کار کنند و آنها هم ترجیح داده‌اند که مدرسه را کم کم رها کنند.
بشکه‌هایی که صف کشیده‌اند
بچه‌های حاشیه‌نشین، سرما و گرما را هم بهتر می‌فهمند. در ظهرهای کویر می‌روند و کار می‌کنند و گرما را لمس می‌کنند. شب‌های زمستان هم باید با پیت‌های نفت، خانه خود را گرم کنند. یکی از خانم‌های محله مقواسازی می‌گوید: آب و برق داریم اما گاز نداریم و باید بشکه بشکه نفت بخریم که دخیره نفت هم خطرناک است و هم هزینه زیادی برای ما دارد. شاهد ادعای وی هم تعداد زیاد بشکه‌های نفت است که در کوچه‌های محله به صف شده‌اند.
سید حسین ارباب حسینی یکی دیگر از ساکنان این محله هم به این موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید: در تابستان مصرف نفت کمتر است اما در زمستان باید هر 2 هفته یا 3 هفته یک بشکه نفت بخریم که علاوه بر هزینه‌هایی که دارد برای خرید و انتقالش دردسرهای زیادی را باید تحمل کنیم.
پیگیری خبرنگار همشهری از شهرداری حاکی از آن است که این محله‌ها خارج از محدوده شهری هستند و بر اساس قانون شهرداری‌ها بودجه شهرداری نباید در مناطق خارج از محدوده صرف شود.
با این حال محله مقواسازی جدول‌گذاری و کوچه‌ها به تازگی شماره‌گذاری شده‌اند. خانه‌ها هم پلاک دارند و خدمات برق و آب هم به اهالی این محله تعلق گرفته است.
در ازای آن عوارض دریافت می‌شود. از مدرسه، مسجد و درمانگاه هم در این محله هیچ خبری نیست. نزدیک‌ترین درمانگاه به این محله، درمانگاه دارالشفاست و برای استفاده از مسجد و مدرسه هم اهالی باید حداقل تا مسجد مقدس جمکران بروند.
ارباب حسینی می‌گوید: به تازگی کوچه‌ها را شماره‌گذاری کرده‌اند اما از آسفالت خبری نیست و اهالی این محله برای عبور و مرور مشکل دارند. در زمستان هم کوچه‌ها پر از گل و لای می‌شود و تحمل این شرایط برای اهالی بسیار سخت می‌شود. فاضلاب بسیاری از خانه‌ها هم به جوی‌های کوچه‌ها وارد می‌شود و هم از نظر بهداشتی مشکلات زیادی را ایجاد کرده است.
فقر فرهنگی همراه فقر مادی
فقر بهداشتی در محله مقواسازی اما تنها به جوی‌های فاضلاب منحصر نمی‌شود. از زباله‌های بسیاری که در اطراف سطل‌های زباله مکانیزه تلنبار شده‌اند می‌توان فهمید که فقر بهداشت در محله بیش از آن که به ضعف زیرساخت‌ها مربوط باشد به ضعف فرهنگی بر می‌گردد. بچه‌های قد و نیم قد در برخی از خانواده‌ها به وضع غیربهداشتی عادت کرده‌اند و ظاهر ژولیده‌شان، بوی نامطبوع و تجمع حشرات از جمله مگس در خانه‌ها همه نشانه‌هایی از همین فقر بهداشتی است.
به گفته اهالی این محله مقواسازی، اعتیاد فراگیر از نشانه‌های بارز این محله است. آن طور که اهالی می‌گویند به دست آوردن مواد مخدر در این محله هم کار سختی نیست. بسیاری از نوجوانان و جوانان این محله ترک تحصیل کرده و مشغول کار هستند. خیلی از آنها نسبت به همسن و سال‌هایشان زودتر از آنچه که باید، وارد دنیای بزرگ ترها شده و کمتر کودکی کرده‌اند.
محله مقواسازی یکی از محله‌های حاشیه‌ای شهر است که به دلیل مهاجرت‌های بدون فیلتر و کنترل نشده به استان روز به روز بیشتر رونق می‌گیرد و بر جمعیت آن افزوده می‌شود.
مهاجرت از کشورهای اطراف از جمله افغانستان، مهاجرت از شهرها و استان‌های دیگر از جمله زابل و لرستان و حتی مهاجرت از روستاهای استان، روز به روز جمعیت این مناطق را بیشتر کرده و هر روز بر رشد قارچ گونه ساختمان‌های غیرمجاز می‌افزاید. مساله‌ای که به نظر می‌رسد کنترل آن از عهده یک نهاد خارج است و همت استانی و حتی ملی را می‌طلبد تا هر چه بیشتر بتوان خط جداکننده متن از حاشیه را کمرنگ‌تر کرد.
منبع: همشهری
