حامد اکرمی یکی از محققان و علاقهمندان حوزه میراث فرهنگی و صنایعدستی شهرستان ابرکوه است که تاکنون خدمات بسیاری به این حوزه ارائه کرده و بسیاری از آدابورسوم، سنتها، صنایعدستی، خوراکیها و غذاهای سنتی این دیار کهن را که سالهای بسیار در کوچهپسکوچههای گذر زمان به فراموشی سپرده شده بود، مجدداً احیا کند.
اکرمی پس از احیاء عاروسک جُلی و چنته بافی در حوزه صنایعدستی، این بار مراسم «سرسفرهای» را احیا کرد که طی آن یکی از هنرهای دست زنان قدیم ابرکوه تحت عنوان «سفره خمیر یا آرد» با تشریفات خاص آن زمان رونمایی شده و در جهیزیه عروس قرار میگرفت.
اکرمی در رابطه با چگونگی دوباره زنده شدن این هنر زیبا در گفتگو با خبرنگار فارس، اظهار کرد: حدود یک ماه طول کشید تا بتوانم نحوه بافت سفره خمیر را از پیرزنانی که در گذشته این کار را انجام میدادند، یاد بگیرم و بالاخره پس از خراب کردن 7 دارِ سفره خمیر و سختیهای زیاد در راه آموزش دیدن، موفق به بافت این سفره شدم.
وی که به گفته خودش به کار میراث فرهنگی و صنایعدستی عشق میورزد، اذعان کرد: برای احیاء این صنعتی که روزی بانوان سرزمینم آن را میبافتند و امروز در هیاهوی پیشرفت تکنولوژی و فناوری گم شده بود، بیش از 40 میلیون ریال جهت خرید کارگاه، نخ و سایر مواد اولیه هزینه و بارها به شهرستانهای اطراف سفر کردم و بیخوابیهای شبانه بسیاری را متحمل شدم؛ اما امروز میتوانم با افتخار بگویم که این «سفره خمیر» صنعت دست زنان ابرکوهی است که دوباره جان گرفته است.
این محقق جوان در ادامه با بیان اینکه ابرکوه یکی از شهرهای نمونه گردشگری کشوری به شمار میرود و سرشار از آدابورسوم بسیار زیبا و به یاد ماندنی، است، گفت: یکی از این آداب زیبا تهیه سفره خمیر یا آرد برای جهیزیه عروس است که توسط مادر عروس بافته میشود. اگر در مدتزمان بافتن سفره خمیر، تاری از آن پاره شود، مادر عروس برای رفع چشمزخم مراسمی را که در اصطلاح عامیانه به «تخم ترکاندن» معروف بود انجام میداد.
اکرمی خاطرنشان کرد: یکی از نکات حائز اهمیت در طی مراحل بافت، ایجاد یک حس اتحاد و همدلی ستودنی در میان همسایهها بود. بدین ترتیب که زنان اقوام و همسایهها علاوه بر کمک کردن به مادر عروس در بافت سفره خمیر، در منزل وی جمع شده و برای او سبزی تمیز کرده و قلیانی آماده میکردند تا خستگی کار را رفع کند.
وی اضافه کرد: زنان محل هنگام کشیدن قلیان این شعرهای قدیمی را هم زمزمه میکردند:
قلیون که قُل قُل می کنه، آواز بلبل می کنه
قلیون خاشه تنها کشی، با دلبر رعنا کشی
قلیون خاشه بالای بوم، دودش رود در آسمون، با دلبر شیرین زبون
این فعال حوزه میراث فرهنگی، افزود: پس از اینکه بافت سفره کامل میشد، مادر عروس از خانواده داماد و همسایهها دعوت میکرد تا در مراسم بُریدَن سفره (جدا کردن آن از دار) و آستر کردن آن شرکت کنند که به مراسم «سرسفرهای» مشهور است. در خاتمه نیز سفره آرد یا خمیر که از جنس پنبه خالص بوده و بافت آن بهصورت ملیلهکاری و نقوش هندسی و سلسلهای بود، در میان جهیزیه عروس به خانه داماد برده میشد.
اکرمی اذعان کرد: خانوادههایی که به این مراسم دعوت میشدند هر کدام هدیهای مانند کلهقند، مَویز، انجیر، توت و یا نان خشک، با خود میآوردند و هدیه ویژه مادر داماد نیز یک روسری یا چادر و کلهقند بود.
محقق جوان ادامه داد: پس از جدا شدن سفره خمیر یا آرد از دار، یک نفر هم مشغول دوختن آستر آن میشد، فردی هم مسئولیت پذیرایی را بر عهده داشت و بقیه خانمها ابیاتی که معروف به «سوری» است میخواندند و حَله میکردند. برخی از سوریها از این قرار بود:
آسمون مهتابیه وُ فَرش خونه قالیه
سوریا پارچه سفره عاروس چهار گوشهاش مرواریه (مروارید)
خانمای پاچه مخمل اومدن عیش شما
سفره جازیهِ (جهیزیه) عاروس پیشکش کفش شما
وی یادآور شد: در خاتمه نیز مادر داماد سفره خمیر را در یک پارچه گلدوزی شده زیبا قرار میداد و زنان حاضر در این مراسم به نشانه شادی حنایی را که از قبل آماده شده بود بر دستان خود میزدند. ضمن اینکه امروزه از سفره خمیر بهعنوان، سفره نان و یا رومیزی استفاده می شود.
اکرمی بیان کرد: در فرهنگ کهن مردم ابرکوه علاوه بر مراسم سرسفرهای، آداب زیبای دیگری از جمله حنابندان، شب پنجه، رو واکنون، دستمال کیسه، در حمومی، لحاف بارکنون، سر طاقی، سراتاقی، سر گلیم، سر کارگاهی و... در آستانه ازدواج 2 زوج انجام میشد.