به گزارش
تابناک اصفهان، در اسناد پشتپرده حکومت پهلوی تنها نام 123 تن از شهیدان و زخمیهای قیام 15 خرداد ماه 1342 آمده است كه شمار شهیدان بالغ بر 53 تن است. در دیگر گزارشها و اسناد پراكنده، نام برخی دیگر از شهیدان آن روزها دیده میشود كه در لیست 123 تن بالا نیامده است. شهربانی حکومت پهلوی شمار جنازههایی را كه در تاریخ 15 و 16 خرداد به گورستان تحویل داده است، 80 تن گزارش كرده، اما نامهای آنان را نیاورده است. گزارش مورخ 18 تیر 1342 ساواك هم نشان میدهد كه استواری به نام «رضا دیوانه» از كلانتری 6 خیابان مولوی به تنهایی 60 نفر از مردم بیگناه را كشته است.(1)
به رغم كنكاش و كاوشی كه تاكنون انجام شده است، آمار دقیق و درستی از شهیدان و زخمیهای قیام 15 خرداد به دست نیامده و به نظر میرسد كه در اسناد و گزارشهای پشتپرده اسامی كامل آنان هرگز به ثبت نرسیده است. این نارسایی در آمار شهیدان و زخمیهای 15 خرداد و ناآگاهی و بیاطلاعی از نام و نشان آنان از آنجا ناشی میشود كه:
1ـ عوامل حکومت پهلوی برای اینكه ژرفای جنایت و قساوت خود را در كشتار بیرحمانه مردم در قیام خردادماه از دید ملت ایران و جهان پوشیده نگه دارند، بسیاری از شهیدان و حتی زخمیها را كه در خیابانها افتاده بودند، پیش از آنكه به بیمارستانها و یا پزشك قانونی انتقال یابند و مورد شناسایی قرار گیرند، در كامیونها ریختند و در نقاط دوردست، در گورهای دستهجمعی مدفون كردند.
2ـ برخی از خانوادههای شهیدان از بیم پیگرد شدید حکومت پهلوی و برای اینكه گرفتار زندان، ساواك و بازجوییهای آزاردهنده و شكنجههای توانفرسا نشوند، خبر شهادت بستگان خود را در قیام 15 خرداد، هرگز بازگو نكردند و مرگ آنان را به علت تصادف و دیگر رویدادهای غیرطبیعی نمایاندند. این پنهانكاری موجب شد كه برخی از شهیدان آن قیام تا به امروز ناشناخته بمانند.
3ـ برخی از شهیدان خرداد ماه 1342 از اهالی شهرها و روستاهای دوردست بودند و خانوادههای آنان هرگز از سرنوشت آنان نتوانستند خبر یا نشانی به دست آورند. از این رو، آنان را از افراد مفقودالاثر به شمار آوردند؛ و بدینگونه تنها از شهیدانی نام و نشانی بهجا ماند كه مردم توانستند آنان را از صحنه درگیری بیرون ببرند و به بیمارستانها برسانند و یا به گورستان تحویل دهند كه نام آنان در دفتر بیمارستان و یا گورستان به ثبت رسید و یا برخی از خانوادههای شهیدان، نام آنان را اعلام كردند.
سایت 15 خرداد 42 در طی ماههای اخیر با مراجعه به بنیاد شهید و مکانهایی چون «گلزار شهدای 15 خرداد» در تهران، بزرگراه امام رضا(ع)، بعد از میدان ثامن الحجج(ع) و جوار «امامزاده اهلبنعلی(ع)» در بزرگراه خاوران تهران و منابعی مانند جلد اول کتاب «یادنامه» چاپ بنیاد شهید تهران بزرگ و شماره هفتم «فصلنامه مطالعات تاریخی» توانسته است فهرستی از شهدای 15 خرداد 1342 را فراهم کند که در این فهرست تعداد شهدا به 147 تن رسیده است.
این سایت(15khordad42.ir) درصدد است در صفحه نخست خود بخشی را برای معرفی شهدای 15 خرداد 1342 ایجاد کند و در آن اطلاعات جمعآوری شده برای هر شهید را بهطور جداگانه ارائه دهد.
اكنون نام برخی از شهیدان قیام 15 خرداد 1342 كه تاكنون به دست آمده است در پی میآید، با اعتراف به اینكه شهدای آن قیام خونین به مراتب بیشتر از آن است كه در این فهرست نشان داده شده است:
حكیمه ابوالحسنی
زهرا ابوالحسنی
جواد اجاقیان ـ شیشهبر
ملكه احیائی
ابوالقاسم اردستانی كهنگی ـ كشاورز
شریفه ارمیده
علی استادهاشمی ـ نجار
محمدحسین اسدپور
شهاب اسلامی
عبدالله اشعری ـ خیاط
محمود اعرابی جوشقانی ـ فروشنده
بتول افخمی قمی
حسین افسر ـ كشاورز
عباس اقلیمی ـ كارگر
ربابه الحسین
سكینه بدیری
علیاصغر برمج
عباسعلی برخورداری ـ بنا و معمار
قاسمعلی برخورداری ـ بنا و معمار
امرالله برزین
سكینه برومند پاك
كبری بهرامی
ارسلان بیگدلی ـ كشاورز
بتول بیگدلی
مهدی بیگدلی
باختر بیگلری ـ كشاورز
حیدر بیگلری ـ كشاورز
زراره بیگلری ـ كشاورز
زیاد بیگلری ـ كشاورز
علی بیگلری ـ كشاورز
نصیر بیگلری ـ كشاورز
احمد پارهدوز
محمدعلی پرمور ـ گلفروش
اسدالله پروا (قنادی) ـ دانشآموز
اسماعیل پروانه
محمدعلی پروانه ـ دانشآموز
قاسم پوررحیمی
مرتضی پهلوانی ـ دانشآموز (چهارده ساله)
نصرالله پهلوانی
محمدحسین تشكری ـ كارگر
ملوك تكثیرزن(ملوک شکشیرزن)
عباس توانا ـ دانشآموز
محمدهاشم توداریان
روحانگیز جاویدی
فاطمه جدالی سلطانی
عنایتالله جهانبان ـ كاسب
فاطمه جهانگیری
ماشاءالله چهرزاد برزی
محمدرضا حاج آخوندی
مرصع حاج قنبری
اصغر حاج محمدزاده ـ مبلساز
اسماعیل حسنی ـ درشكهچی
سیدیونس حسینی آغوزینی ـ روحانی
حسن خانی ـ كشاورز
شكرالله خبازها ـ دانشآموز (سیزده ساله)
یحیی خمسهای ـ خیاط
عبدالرحیم خوشتقاضا ـ كارگر (نانوا)
محمد خوش لهجه ـ دانشآموز
احمد دسترس ـ دانشآموز
خلیل دستغیب سربی ـ دانشآموز
صدیقه دهقانی
علیاکبر ذالیانی
عزتالله رجبی اناركی ـ كشاورز
كریم رحیمی ـ كارگر
شهباز رسولی ـ كشاورز
عبدالرحمن رسولی ـ كشاورز
عبدالله رضائی نادرخانی
ناصر زادقناد ـ راننده تاكسی
علی زارعی
احمد زالیانی سهگانه ـ دانشآموز (سیزده ساله)
مولود زلفی بلگیجانی
عبدالله زوارفر ـ نقاش
كاظم زوارفرد
مسعود ستودهنیا كرانی ـ كفاش
احمد سروری
رحیم سلیمانی
محسن سلیمان ـ كفاش
نورالله سلیمانی ـ آهنگر و جوشكار
سارا سیاح
سیدرسول شاهجعفری ـ عطار
غلامحسین شاهقلندری ـ بنا و معمار
علی شجری
مجتبی شجری ـ كارگر
حسن شمشیری تهرانی ـ فروشنده
شهید بینام
علیاكبر شیرخدا ـ كارگر
هوشنگ صادق
محمد صفائی ـ فروشنده
زهرا طاهر رفتار
سیدمرتضی طباطبایی رفیعی ـ كشاورز
حسن طوسی ـ بنا و معمار
عباس
محمدعلی عباسی ـ حلبیساز
محمود عباسیزاده ـ بنا و معمار
حسن عباسی فرد ـ ریختهگر
جعفر عرب مقصودی ـ كشاورز
علی عسگریان ـ كشاورز
مصطفی علی عسگری ـ كارگر
علیمحمد غدیرزاده کاشی
صدیقه غزین
فراهانی
صدیقه فرزینی
ملیحه فرشچی
علی فرهادی بجاربنه
محمدعلی فیاضی نور
احمد فیروزی
رستم قاسمی ـ كشاورز
ابراهیم قاسمی فخار ـ كارگر
غلامرضا قائینی ـ دانشآموز
غلامحسین قائینی گوارشكی ـ كارمند وزارت كشاورزی
علیمحمد قدیرزاده كاشی ـ كارگر
عباسعلی قراگوزلو ـ فروشنده
علیاكبر قرهگوزلو
ابوالقاسم كاظمزاده
فاطمه کاهه
محمد کرمانی
ابراهیم كرمانی جمكرانی ـ باتری و دینام ساز
حسین کریمی
رقیه کلوانی
حسن كلهر ـ كشاورز
عباس گلرو ـ پارچهفروش
علیاكبر گلمحمدی ـ خواربار فروش
صمد متحیر ـ راننده
رحیمه مجاهد
سیدمرتضی مجتهدزاده ـ روحانی
فضلالله محمدخانی
یدالله محمدخانی ـ پلاستیك ساز
مسعود محمدی ـ دانشآموز (7 ساله)
غفار مددی
امیر معصوم شاهی ـ خواربار فروش
قاسم مكاری ـ نجار
ابوالحسن ممتاز آزاد ـ كفاش
عادل موتعلیمیان
مظفر موسوی طادی ـ روحانی
حسین موگویی
سكینه مهابادی
مصیب مهابادی
اسماعیل مهدویان ـ كارگر
محترم مهدی ملایری
فخری میرزاحسن
محمدقلی نادری ـ كارگر
محمد نصیراسلامی
كاظم نصیرزاده
احمد نیكومظفر
محمدحسن وطنپرست ـ كفاش
خدیجه وقایعی
علیاکبر وقایعی
پینوشت:
1ـ «... در حالی كه آژانس رسمی پارس تعداد كشتهشدگان را 20 تن و زخمیها را 150 تن قلمداد كرده است، وزارت دادگستری[حکومت پهلوی] تعداد كشتهشدگان را 74 تن شمرده است كه 60 تن آن در تهران و 14 تن در قم كشته شدهاند؛ اما به نظر میرسد كه شمار قربانیان خیلی بیشتر باشد. دولت[حکومت پهلوی] به خبرگزاریهایی كه تعداد كشتهها را یك هزار تن اعلام كردهاند، اعتراض كرد... بیمارستانها از دادن هرگونه اطلاعی درباره تعداد زخمیها و كشتهها امتناع میورزند.»، روزنامه لوموند؛ 1963/6/7م، از فصلنامه 15 خرداد، دوره سوم، سال دوم، شماره 3، بهار 1384.