یک هفته قبل جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان در حالی بیست و پنجمین دوره خود را با شعار «کودک و حقوق اجتماعی، کودک و حقوق شهروندی» به پایان رساند که نکات و اتفاقات مثبت و منفی بسیاری در برگزاری این جشنواره رخ داد.
به گزارش ایسنا، منطقه همدان، در فراخوان بیست و پنجمین جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان عنوان شد که این جشنواره با هدف «تقویت و رشد آگاهی و اعتماد به نفس فرزندان ایران زمین» برگزار میشود و دریچه نگاه و بررسی این گزارش نیز بر همین اهداف و شعار جشنواره تئاتر کودک و نوجوان خواهد بود.
نگاه جشنوارهای به کودکان حاشیهشهر
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان در جلسه ستاد برگزاری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان که اوایل مهرماه برگزار شد، با بیان اینکه کودکان و نوجوانان این کشور به یک اندازه از همه امکانات فرهنگی و اجتماعی سهم دارند و نباید دچار تبعیضهای اجتماعی شویم، اظهار کرد: کودکان حاشیهشهر هم باید از برنامههای این جشنواره برخوردار شوند.
مدیر اجرایی جشنواره تئاتر کودک و نوجوان نیز در نشستی با مسئولان آموزش و پرورش در اواسط آبان گفت: اگر نگاه انسانی داشته باشیم باید بپذیریم که کودکان حاشیهشهر هم به اندازه سایر کودکان در همه رویدادهای فرهنگی، هنری و اجتماعی سهیم هستند.
برنامههای مورد نظر معاون امور هنری و سینمایی ادارهکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان و دیگر مسئولان جشنواره تئاتر کودک و نوجوان اجرای ۳ نمایش در ۳ مدرسه حاشیهشهر همدان بود البته سهم و برخورداری کودکان حاشیهشهر ازجشنواره تئاتر کودک و نوجوان در حد همین ۳ مدرسه و فقط در روز افتتاحیه بود و احتمالا در نگاه مدیران جشنواره و ارشاد به غیر از این ۳ مدرسه، مدارس دیگری در حاشیهشهر وجود ندارد.
اگر بنا به رفع تبعیضهای اجتماعی باشد و اگر کمی نگاه انسانی داشته باشیم به طور قطع باید بپذیریم که کودکان حاشیهشهر فقط در این ۳ مدرسه حضور ندارند و بیش از روز افتتاحیه نیاز به سهیم شدن در جشنواره دارند. حال آن که برنامههایی که در این ۳ مدرسه اجرا شد، اصلا تئاتر نبود و با حضور سفیر شادی جشنواره، عمو صفا و گروه گیگیلیها برنامههای شادی برای کودکان اجرا شد. در جلسات هماهنگی برگزاری جشنواره که ماهها قبل از آغاز جشنواره برگزار میشد، مدیران میتوانستند این امکان را فراهم کنند تا نمایشها و برنامههایی از ماهها قبل از شروع جشنواره در بسیاری از مدارس حاشیه و حتی سطح شهر اجرا شود. نمایشهایی که اجرای آنها در مدارس هم موجب سهیم شدن واقعی کودکان حاشیهشهر در جشنواره میشد و هم از این اجراها برای تبلیغ جشنواره میتوانستند استفاده کنند.
نکته مهم و حائز اهمیت آن است که سهم کودکان حاشیهشهر با تمام شدن جشنواره تئاتر کودک و نوجوان و در واقع پایان روز افتتاحیه به پایان رسید و سهم این کودکان از شادی و نشاط بعد از جشنواره و همین روزهایی که در حال سپری کردن آن هستیم، چه خواهد شد و رفع تبعیضهای اجتماعی کی رخ خواهد داد، سوالی است که مدیران ارشاد و مسئولان جشنواره باید پاسخگوی آن باشند.
شادپیمایی ماندگار
دیگر برنامههای جنبی جشنواره، رونمایی از اِلمان جشنواره تئاتر کودک و نوجوان در محوطه تالار فجر و برگزاری شادپیمایی کودکان به همراه موسیقیهای شاد، گروههای عروسکی و عروسکهای غولپیکر بود که مورد استقبال بسیار زیاد کودکان و خانوادههای همدانی قرار گرفت که به طور قطع این شادپیمایی از ماندگارترین اتفاقات جشنواره تئاتر کودک و نوجوان در چندین دوره برگزاری آن بود.
خداحافظی استاندار در افتتاحیه جشنواره تئاتر کودک و نوجوان
در فراخوان ارسال طرح برگزاری مراسم افتتاحیه جشنواره تئاتر کودک و نوجوان به نکاتی مانند «فضاسازی و ارائه محتوای مناسب با تأکید بر متناسب بودن با رده سنی کودکان و نوجوانان» و «در اولویت قرار گرفتن طرحهایی که نوآوری و خلاقیت داشته و کلیشهای و تکراری نبودن طرحها» اشاره شده بود.
همچنین مدیرکل ارشاد در پیامی به مناسبت برگزاری جشنواره گفت: بیتردید تئاتر کودک و نوجوان که مخاطبانش زلال هستند و شفاف، میتواند راهگشای راهی باشد تا رسیدن به جامعهای بانشاط و با هویت. بهشرط آنکه هم تئاتر را خوب بشناسیم و هم روانشناسی کودک و نوجوان را بدانیم.
افتتاحیه جشنواره تئاتر کودک و نوجوان در حالی در سالن فردوسی شهر همدان برگزار شد که کمبود جا برای حضور خانوادهها و کودکان و به سختی وارد شدن کودکان و خانوادهها به داخل سالن فردوسی از همان ابتدا به چشم میخورد. همچنین عدم مدیریت صحیح در فراهم کردن درست صندلیها برای مردم در سالن فردوسی موجب به وجود آمدن شلوغی و رفتوآمد بسیار زیاد در حین مراسم شده بود.
برنامههای درنظر گرفته شده در افتتاحیه بیست و پنجمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان کمترین نسبت را با روانشناسی کودک و نوجوان و رده سنی آنها داشت و بدون هیچگونه خلاقیت و نوآوری برای کودکان و نوجوانان بود. در واقع سهم کودکان از افتتاحیه جشنواره تئاتر کودک و نوجوان چیزی جز نمایشهای پایان مراسم نبود، آن هم اگر کودکان و حتی پدران و مادران آنها حوصله کرده و صحبتهای نماینده مجلس، مدیرکل ارشاد و تجلیل از استاندار سابق و صحبتهایش را شنیده بودند. متأسفانه اجرای نمایشهای کودکانه پایان مراسم آنقدر با عجله برگزار شد که مجری و عوامل اجرای نمایش هم به آن اشاره کردند. اینها بخشی از مشکلات افتتاحیه بود که ریز شدن در مشکلات آن به طور قطع از حوصله مخاطب خارج است.
تماشای تئاتر با اعمال شاقه
مدیرکل ارشاد در جلسه ستاد استانی و شورای سیاستگذاری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان بیان کرد: نکته مهم در این جشنواره «مشارکت مردم» است. شبکههای مختلف تلویزیونی دنیا به دنبال این هستند که شادی و نشاط را در جامعه ایرانی کمرنگ کنند، اما باید ثابت کنیم دشواریهای اقتصادی و معیشتی نمیتواند نشاط را از مردم بگیرد.
علیرضا درویشنژاد در جلسه ستاد برگزاری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان نیز بیان کرد: هدف از برگزاری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان ایجاد نشاط اجتماعی و پرداختن به دغدغههای اجتماعی است.
مدیر اجرایی جشنواره تئاتر کودک و نوجوان نیز در نشست با مسئولان آموزش پرورش بیان کرد: احترام به کودکان، شادی و دوری از خشونت حق طبیعی آنان است که باید مورد توجه قرار گیرد. تنها انتظار ما مشارکت مردمی در برگزاری این برنامه است.
وضعیت ورود مردم به سالن اصلی و پلاتو مجتمع فرهنگی و سینمایی شهید آوینی از دیگر مشکلات جشنواره تئاتر کودک و نوجوان بود. حضور خانوادهها به همراه کودکان پشت دربهای بسته سالنهای مجتمع شهید آوینی از ساعتها قبل از آغاز تئاتر و بدون مدیریت درست در راهنمایی، هدایت و مرتب کردن صفهای علاقمندان موجب ازدحام و سختی کشیدن کودکان و خانوادهها برای ورود به سالن و تماشای تئاتر شد.
در ورود خانوادهها و کودکان به سالنها، آخرین موضوعی که مورد توجه قرار میگرفت احترام به کودکان و مشارکت مردمی بود. کودکانی که در بین ازدحام جمعیت آسیب دیدند و خانوادههایی که عطای تماشای تئاتر به همراه کودکانشان را به لقای آن بخشیدند و آنهایی هم که ماندند احتمال برگشتشان به سالنها و تماشای دیگر تئاترها بسیار کم شد و اینگونه مشارکت مردمی نه در این جشنواره که حتی در جشنوارههای بعدی کم شده و یا از دست میرود.
تمام این مشکلات در حالی اتفاق افتاد که برای تماشای تئاترها در سالنهای درنظر گرفته شده توزیع بلیط انجام شد. توزیع بلیطی که سازوکار و نحوه توزیع آن اصلا برای خانوادهها مشخص نبود و بسیاری از خانوادهها از گرفتن بلیط ناامید میشدند. نکته جالب توجه بیمصرف بودن بلیطهای توزیع شده در سالنهای درنظر گرفته شده بود. بلیطهایی که با یک شمارهگذاری ساده صندلی و توزیع درست و عادلانه آن در بین خانوادهها به همراه مدیریت درست مسئولان حراست سالنها، ورود آسان و محترمانه را برای خانوادهها و کودکان رقم میزد، اما در طول مدت جشنواره تئاتر کودک و نوجوان، بلیطها صرفا تکه کاغذی بودند که هزینهای برای چاپ پوستر جشنواره بر روی این تکه کاغذ مصرف شده بود. هزینهای که در این شرایط اقتصادی و با توجه به گفته مسئولان جشنواره در مضیقه بودن آنها، هدر رفت. چه کسی پاسخگوی این هزینههای به هدررفته خواهد بود؟
دبیر بیست و پنجمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان در مصاحبه با یکی از خبرگزاریها عنوان کرد: ضروری است که کودکان و نوجوانان را با تئاتر آشتی دهیم و آنها را به دیدن نمایش تشویق کنیم.
همچنین مدیر اجرایی جشنواره در نشستی که با مسئولان آموزش و پرورش داشت، یکی از ویژگیهای این جشنواره را تفکیک نمایشهای خردسال، کودک و نوجوان برشمرد.
در طول مدت جشنواره تئاتر کودک و نوجوان، دانشآموزان توسط مدارس در سانسهای صبح به تماشای تئاتر میرفتند، اما باز هم از دانشآموزان استفاده جشنوارهای شده بود و دانشآموزان مجبور به تماشای تئاترهایی بودند که هیچگونه تناسب سنی با آنها نداشت و متأسفانه دانشآموزان کودک مجبور به تماشای تئاترهای نوجوان و حتی بزرگسال بودند.
همچنین عدم ثبت رده سنی در بخشهای تئاتر ملل و تئاتر دانشآموزی در جدول برنامه زمانی تئاترهای جشنواره نیز باعث شده بود تا خانوادهها از رده سنی تئاترها آگاه نباشند و کودکان و نوجوانان، نمایشهای مناسب سن خود را تماشا نکرده و مجبور باشند تا انتهای تئاتر، آن را تحمل کنند.
تفکیک تئاترهای خردسال، کودک و نوجوان به شکل درستی صورت نگرفت و برخی از تئاترهایی که در یکی از این ردههای سنی قرار گرفته شده بودند، چندان مناسب آن رده سنی نبودند. به طور قطع کودکانی که به تماشای تئاتر نوجوان نشستند و یا نوجوانانی که به تماشای تئاتر کودک و خردسال نشستند دیگر با تئاتر آشتی نخواهند کرد و اشتیاقی به تماشای تئاتر نخواهند داشت چرا که تئاترهای متناسب با سنشان را تماشا نکردند و هربار که اسمی از تئاتر بیاید به یاد تجربه اشتباه خود خواهند افتاد.
در جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان، کنسرت ببینید
برنامههایی که تحت عنوان جشنواره تئاتر کودک و نوجوان در دیگر شهرهای استان همدان صورت گرفت به هیچ وجه ارتباطی با این جشنواره نداشت. اضافه کردن برنامههایی مثل اجرای کنسرت، برگزاری نمایشگاه کتاب و سایر موارد به برنامههای جشنواره صرفا برای پر کردن لیست برنامهها در دیگر شهرهای استان همدان بوده است. حتی تئاترهایی هم که در دیگر شهرهای استان همدان برگزار شد، اکثرا گروههایی از خود همان شهر بودند و مردم شهرهای دیگر استان همدان هیچ تئاتری از دیگر شهرهای ایران، دیگر کشورها و حتی همدان نتوانستند ببیند و البته به جای اینها توانستند به تماشای کنسرت بروند.
اختتامیه جشنواره بزرگسالانه تئاتر کودک و نوجوان
در فراخوان ارسال طرح برگزاری مراسم اختتامیه جشنواره تئاتر کودک و نوجوان به نکاتی مانند «فضاسازی و ارائه محتوای مناسب با تأکید بر متناسب بودن با رده سنی کودکان و نوجوانان» و «در اولویت قرار گرفتن طرحهایی که نوآوری و خلاقیت داشته و کلیشهای و تکراری نبودن طرحها» اشاره شده بود.
اختتامیه جشنواره تئاتر کودک و نوجوان نیز با یک اجرای کودکانه در کل مراسم و بدون هیچگونه خلاقیتی برگزار شد. مراسمی که به قول مجری برنامه شانس با هنرمندان و علاقمندان یار بود و تعدادی از سخنرانان در مراسم حضور پیدا نکردند. در مراسم اختتامیه حتی مکانی برای عکاسی عکاسان درنظر گرفته نشده بود که موجب شلوغی در مراسم و ناراحتی عکاسان و هنرمندان حاضر در مراسم شد. مراسمی که حاشیههای آن با اعتراض چندین و چند باره هنرمندان درباره داوریها تکمیل شد.
ظرفیت مردم یا ظرفیت تئاتر؟!
تئاتر الیور توئیست که کاری از کانون اصلاح و تربیت تهران بود به عنوان میهمان در جشنواره تئاتر کودک و نوجوان حضور پیدا کرد. تئاتری که از روز اول جشنواره با دو اجرا توانست تمام توجهات را به سمت خود جلب کند. در آخرین شب جشنواره و در سانسی فوقالعاده با حضور مدیرکل ارشاد، دبیر و مدیر اجرایی جشنواره تئاتر کودک و نوجوان، امام جمعه همدان و بسیاری از عوامل تئاترهای حاضر در جشنواره این تئاتر دوباره اجرا شد. در پایان اجرای تئاتر الیور توئیست، تئاتریها کمپینی برای تهیه مبلغ آزادی چهار بازیگر تئاتر اولیور توئیست تشکیل دادند.
در تمام صحبتهای بازیگران و مدیران جشنواره یک حرف مشترک و پر تکرار بود و آن «ظرفیت بالای تئاتر و تئاتریها برای انجام کارهای بزرگ» بود. ایده کمپین و آزادی این چهار نوجوان در جای خود بسیار قابل تحسین است، اما مسئولان جشنواره و عوامل تئاتر چرا از «ظرفیت مردم» صحبت نکردند و از آن بهره نبردند. اگر این اجرا در یک ساعت بهتر و با اطلاع قبلی در سالن اصلی مجتمع شهید آوینی برای همه مردم صورت میگرفت، به طور قطع مبلغ آزادی این چهار نوجوان خیلی زودتر فراهم میشد.
به جای اینکه هر کدام از بازیگران و کارگردانان تئاتر در صفحات شخصی خود به معرفی این کمپین بپردازند، میتوانستند رو در رو با مردم صحبت کنند و این کمپین را بسیار رسمی تبلیغ کنند. اینکه این کمپین را تئاتریها راه انداختهاند یا مردم و پول آزادی این کودکان توسط تئاتریها جمع شده است یا مردم فقط این چهار کودک را از آزادی خود دور میکند. ظرفیتهای مردمی این جشنواره به علت کجسلیقگی و خودشیفتگی مسئولان جشنواره و عوامل تئاتر از دست رفت و حال باید در صفحات مجازی به دنبال جمعآوری مبلغ آزادی این نوجوانان باشیم.
جشنواره، شو و یا دورهمی؟!
دبیر بیست و پنجمین جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان در مصاحبه با یکی از رسانهها گفت: برگزاری این جشنواره صرفا یک «شو» نیست بلکه جشنوارهای برای آینده کودکان ما است که میتواند بر روند تربیت فرهنگی آنها تأثیرگذار باشد.
مدیرکل ارشاد استان همدان نیز عنوان کرد: کار در حوزه فرهنگ نیازمند نگاه باز است، با دید بسته نمیتوان برنامه هنری تأثیرگذاری برگزار کرد.
بیست و پنجمین جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان با تمام اتفاقات خوب و بد، نکات مثبت و منفی به پایان رسید، اما این جشنواره ادامه دارد و اگر مسئولان به آن به عنوان یک «شو» نگاه نمیکنند، باید با نگاه باز تغییرات بسیاری در آن دهند. خروجی جشنواره برای همدان در تمام این سالها چه بوده است و کودکان و خانوادههای حاشیه و سطح شهر همدان، مردم دیگر شهرهای استان همدان چه بهرهای از برگزاری این جشنواره بردهاند؟ تئاتر کودک و نوجوان همدان چه تحولی خاصی داشته است؟ کانون تئاتر کودک و نوجوان همدان در چه وضعیتی به سر میبرد؟ همه این سوالات جواب مشخصی دارند که با کمی توجه از سمت مدیران فرهنگی استان و مسئولان جشنواره جوابهای واقعی میگیرند. جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان نیاز به مدیریت و تغییرات بهتری دارد تا از «شو» بودن خارج شود و یک جشنواره واقعی برای کودکان و نوجوانان باشد. جشنوارهای که در حال حاضر بیشتر یک دورهمی برای مدیران، مسئولان و بزرگسالان است و مخاطب اصلی آن یعنی کودکان و نوجوانان دیده نمیشوند. مدیران استانی و کشوری نیازمند یک نگاه باز واقعی هستند، نگاهی که لازم است تا در عمل و نه فقط در حرف، کودکان و نوجوانان را اولویت بدهد.