در گذشته هر راستهای در بازار همدان برای خود برو و بیایی داشت، اما این راستهبازارها این روزها دیگر خالی از مسگرها، حلاجیها، آهنگرها، چاقوسازها، نخودبریزها و خامهفروشان شده است، مشاغلی که از بین رفتهاند و یا اندک افرادی در آنها فعالند.
به گزارش فارس، بازار علاوه بر اینکه یکی از نقاط اقتصادی شهر است و مکانی است برای درآمدزایی و تأمین مایحتاج زندگی، اگر بافت تاریخی داشته باشد علاوه بر جنبه اقتصادی جنبه تاریخی و گردشگری نیز دارد.
جنبه گردشگری بازار تاریخی آن قدر آرامشبخش و مهیج است که گاهی اگر قصد خرید هم نداشته باشی، صرف گشت و گذار در آن هم حال و هوای دیگری به آدمی میدهد.
این مسئله به قدری جذاب است که این روزها گردشگرانی که به شهرهای مختلف سفر میکنند سعی میکنند گشتی نیز در بازار داشته باشند.
بازار همدان در مرکز شهر قرار دارد و دارای راستهبازارهایی است که هر یک در گذشته به یک حرفه و شغل مشغول بودند؛ با ورود به هر راسته بازار میشد به حرفه آنها پی برد، اما امروزه بسیاری از این مشاغل از بین رفته و جای آنها را فروش اقلام مورد نیاز زندگی امروزی گرفته است.
روزگاری مسگرها، حلاجیها، آهنگرها و چاقوسازها برو و بیایی داشتند، اما امروز دیگر از بین رفتهاند و یا چندین نفر در برخی از این حرفهها به فعالیت مشغول هستند که باید برای احیای آنها تلاش کرد.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان در گفتوگو با خبرنگار فارس بر ضرورت احیای بافت بازار و راستهبازارهای سنتی همدان اظهار کرد: بسیاری از کاروانسراها و راسته بازارهای همدان مربوط به قاجاریه است، اما برخی از هستههای بازار نیز در دوره صفویه شکل گرفته است.
بهرام توتونچی با بیان اینکه محوریت شکلگیری راسته بازارها بر اساس مشاغلی است که وجود آنها برای بافت بازار ضروری است، افزود: راسته بازار بازارها، قصابها و نخودبریزها و ... بر اساس ضرورت و نوع عملکرد شکل گرفته است.
وی با بیان اینکه یکی از ویژگیهای بازار کهن ما وجود مشاغل مشابه بوده است، افزود: این بازارها فرصت خرید برای مراجعه کننده و خریدار را به گونهای فراهم کرد که قدرت خریدار را تقویت میکرده است.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان با اشاره به اینکه در این راسته بازارها همه مشاغل که خدمات میدهند، وجود داشت، افزود: همچنین در راستهبازارها حس رقابت بین مغازهها بدون چشمداشت وجود داشت و در کنار هم خدمات میدادند و مردم با قدرت کامل از مشاغل بهرهمند میشدند.
وی با بیان اینکه تاکنون برخی بازارها همچون راسته بازار بزازها هویت خود را حفظ کردهاند، گفت: این مسئله نشان داده است که شاغلان این بازار در کنار هم مشکلی ندارند و با همدلی و رقابت سالم و احترام به خریداران در کنار هم قرار گرفتهاند.
توتونچی یکی دیگر از ویژگی راستهبازارها را برخورداری از یک امنیت و درب ورود و خروجی دانست و بیان کرد: راسته بازار فرش در همدان نیز چنین است، ساعت ۱۲ ظهر درب آن بسته شده و سرایدار در را میبندد و مجدد ساعت ۱۵ درب را باز میکند و سپس در ساعت ۲۰ مجدد درب بسته میشود و این نشان امنیتی بودن بازارها در گذشته بوده است.
وی با بیان اینکه راسته بازار کفشدوزها و خامهفروشان نیز در گذشته درب ورودی و خروجی داشتند، تصریح کرد: وقتی بلدیه در شهرها شکل گرفت، راسته بازارها نیز رنگ شارع عمومی گرفت و درب امنیتی برخی از راسته بازارها حذف شد و برخی به عنوان شارع عمومی قلمداد شد.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان با بیان اینکه تنوع استفاده از مصالحی که در بازار استفاده میشود، وقتی مانند بازار مسگرها با عدم استقبال مواجه شد و مصالح دیگری جایگزین آن شد، گفت: مسگرها در همدان دیگر رنگ و بوی گذشته را ندارد هرچند میتوانست با مشابه آنها جایگزین شود، اما متاسفانه دستخوش نابسامانی در بازار شد و مشاغل نامرتبطی وارد شدند.
وی در خصوص بازار خامهفروشها نیز بیان کرد: با توجه به اینکه دیگر خامهای برای رنگ کردن و یا فروش وجود نداشت و به تدریج فرش دستباف جایگاه خود را از دست داد، راسته خامه فروشها نیز تغییر وضعیت داد و اکنون بازار چرم در آن فعال است.
توتونچی با تأکید بر اینکه اصناف، میراث فرهنگی و سایر مسوولان باید سعی در احیای بافت بازار داشته باشند، گفت: باید نگاهمان این باشد که مشاغل غیرمرتبط را در این راسته بازارها نگذاریم و به نوعی به راسته بازارهایی که باید مشاغل غیرمرتبط باشند، انتقال یابند تا هویت واقعی خود را داشته باشند.
وی با اشاره به اینکه برای اینکه هویت سنتی و تاریخی بازار حفظ شود، تصریح کرد: حفظ و احیای هویت بازار میتواند برای گردشگران داخلی و خارجی با اهمیت باشد.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان یکی از نقاط ضعف بازار را نداشتن انبار، پارکینگ و بارانداز دانست و افزود: با توجه به اینکه کاروانسراها اکنون انبار بازاریان شده است، بر این اساس باید انبارهایی ایجاد شود تا آنها به صورت اجاره به مالکان واگذار شود، زیرا بخشی از کاروانسراها به انبار تبدیل شده و برای اینکه این کاروانسراها بتوانند به هویت اصلی خود بازگردند، باید انبارها تخلیه شده و مرمت جامع شکل گیرد.
وی با بیان اینکه باید برای کاروانسرا گردشگر جذب کرد، گفت: با تبدیل کاروانسراها به چایخانه و فضای گردشگری میتوان این فضا را ایجاد کرد که گردشگران، خریداران و حتی بازاریان ساعتی از وقت خود را در این فضاها صرف کنند.
توتونچی اضافه کرد: سازمان میراث فرهنگی هم تاکنون برخی کاروانسراها را با تعامل و مشارکت بازاریان مرمت کرده، اما کافی نیست، چون هم اعتبارات اندک است و هم جامعه حاکم در بازار نیز باید مشارکت مالی کنند.
وی بر ساماندهی محیطی راسته بازارها تأکید کرد و گفت: وقتی خیابانهای با ترافیک بالای سواره حذف شده و تبدیل به پیادهراه میشود، انتظار این است که بافت بازار به جهتی برود که مشاغل سد معبر در راسته بازارها نباشد و راسته بازارها برای عبور و مرور مردم باشد و تداخل سواره و پیاده در راستهها به حداقل برسد.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان یادآور شد: امروز شاهد حذف راسته بازار مسگرها و چاقوسازان هستیم، چون قسمت اعظم این وسایل صنعتی شده است و جز تعداد انگشت شمار باقی نمانده است.
وی با بیان اینکه باید همت کنیم همان اندک شماری که از فعالان صنایع دستی منسوخ مانده را احیا کنیم، گفت: حلبیسازها از این راسته به سمت آهنفروشان سوق یافتند و به عنوان تولید انبوه فعالیت میکنند که به ظاهر این حرکت مشاغل مزاحم است، ولی از اینکه صنعت دستی است، در نظام شهرسازی باید به حاشیه شهر انتقال یابند.
توتونچی با بیان اینکه بازار حلاج خانه که برای پنبهزنی بوده متأسفانه امروزه مکانیزه شده است، افزود: دیگر حلاجی با آن صدا و نوا نیست.
وی خاطرنشان کرد: صنعت فرش نیز، چون ماشینی شده و مردم از فرش ماشینی استقبال میکنند، فرشفروشان نیز به سمت فروش فرش ماشینی روی آوردند هرچند نیاز است که دولت حمایت کند تا بافندهها و ۳۶ شغلی که وابسته به فرش است نیز بتوانند کار کنند.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان اضافه کرد: نقشه فرش هر نقطه از ایران خاص آن است و اینکه تکرار و یا کپیکاری شود، قشنگ نیست و باید با بافت فرش با نقشه فرشهای هر منطقه بتوانیم رنگ و بوی این هنر را مجدد زنده کنیم.
وی با اشاره به اینکه توجه به هنر فرش دچار افول شده است، گفت: این وضعیت نشاندهنده این است که ما آنطور که باید به صنعت فرش نپرداختیم که اگر بتوانیم این هنر را تقویت کنیم، به لحاظ اقتصادی نیز سود سرشاری عاید خواهد شد.
توتونچی اضافه کرد: صنعت فرش توجیه اقتصادی دارد که اگر چنین نبود، چین و پاکستان و هند نیز به فرش دستی روی نمیآورد بنابراین باید این صنعت را قدر دانست هر چند به دست فراموشی سپرده شده است.
وی با بیان اینکه ریسندگی، رنگرزی، ساخت دار، فرش بافی، طراحی نقشه، رفوگری و... شغلهای وابسته به صنعت فرش هستند، تصریح کرد: تهیه رنگهای سنتی که از معادن و حشرات تهیه میشود نیز خود یک تخصص است که نباید از بین برود و اصالت و رنگ و بوی فرش ایرانی حفظ شود.
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان رزینبرها را یکی دیگر از راستهبازارهای همدان دانست که اکنون اقبال به آن کم است، افزود: در این راسته بازار لاستیک ماشینهای فرسوده، آهن آلات و .. به فروش میرسید که دیگر مانند قبل نیست و اکنون فروش طنابهای پلاستیکی در آن جایگزین شده است.
وی با بیان اینکه امروزه صنایعدستی ریزی در آسیای شرقی تولید میشود در رقابت با صنعت دستی ما پیشرو است، گفت: این صنعت دستی به گونهای است که مردم در زندگی روزمره خود نیز استفاده میکنند، ولی صنعت دستی ما هنوز به آن بلوغ فکری نرسیده است که بخش عمده آن برای رفع نیاز کشور استفاده شود.
توتونچی تأکید کرد: ما باید به آن سمت برویم که صنعت دستی ما قوام بگیرد و نیازهای روزمره و روز زندگی اجتماعی را رفع کند که در این راستا هم صادرات خواهیم داشت و هم نیازهای عمومی رفع شود.
انتهای پیام/۸۹۰۰۳/