درحالی ۷۰ درصد شهر همدان با وسعت ۲ هزار و ۵۳۶ هکتار در محدوده بازآفرینی شهری قرارگرفته که هنوز مفهوم بازآفرینی شهری به‌درستی در بین نهاد‌های متولی تبیین نشده و کار‌ها به کندی پیش می‌رود.
درحالی ۷۰ درصد شهر همدان با وسعت ۲ هزار و ۵۳۶ هکتار در محدوده بازآفرینی شهری قرارگرفته که هنوز مفهوم بازآفرینی شهری به‌درستی در بین نهاد‌های متولی تبیین نشده و کار‌ها به کندی پیش می‌رود.
به گزارش مهر، هیئت‌وزیران به پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی و در اجرای مواد (۵۹)، (۶۱) و (۶۲) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آیین‌نامه اجرایی برنامه ملی بازآفرینی شهری پایدار را تصویب کرده است.
بر اساس این تصویب‌نامه بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری، مناطقی از شهر است که در سال‌های گذشته عناصر تشکیل‌دهنده آن اعم از تأسیسات روبنایی و زیربنایی، ابنیه، ساختمان‌ها، خیابان‌ها و دسترسی‌ها دچار فرسودگی و ناکارآمدی شده و ساکنان آن از مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی رنج می‌برند.
اجرای طرح‌های توسعه شهری برای آبادانی
بر همین اساس طرح‌ها و برنامه‌هایی در چهارچوب طرح‌های توسعه شهری در محدوده محلات هدف و در محلات دارای بافت‌های فرسوده میانی، سکونتگاههای غیررسمی، محدوده‌های تاریخی نیازمند احیا را در برنامه قرار می‌دهند که باید به تأیید ستاد‌های بازآفرینی شهری پایدار استان برسند.
طبق آیین‌نامه تدوین‌شده طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار در مقیاس محلات هدف، چهار مأموریت اصلی شامل ارتقای کیفی فضا‌های عمومی و زیرساخت‌های محلات، توسعه و تجهیز خدمات روبنایی، بهسازی، نوسازی و مقاوم‌سازی مسکن و توان‌افزایی اجتماعی، اقتصادی، نهادی ساکنین محله را موردتوجه قرار می‌دهند.
تأمین ۳۰ درصد از منابع مالی موردنیاز برای تعریض معابر، اصلاح هندسی، تأمین فضای سبز جدید، جمع‌آوری و دفع آب‌های سطحی و آزادسازی اراضی در طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار بر عهده شهرداری‌ها و ۷۰ درصد بر عهده دولت است
بر اساس تبصره‌های آیین‌نامه؛ تأمین ۳۰ درصد از منابع مالی موردنیاز برای تعریض معابر، اصلاح هندسی، تأمین فضای سبز جدید، جمع‌آوری و دفع آب‌های سطحی و آزادسازی اراضی در طرح‌ها و برنامه‌های بازآفرینی شهری پایدار بر عهده شهرداری‌ها و ۷۰ درصد بر عهده دولت است و در صورت تأمین اعتبار این بخش از منابع موردنیاز توسط شهرداری‌ها، مابقی منابع موردنیاز متناسب و هم‌زمان از محل اعتبارات دولت تأمین می‌شود.
طبق بررسی‌های صورت گرفته در استان همدان و به‌طور ویژه در شهر همدان مجموعه ستاد بازآفرینی ۷ کمیته دارد و هر مشکلی که در محدود‌های مشخص‌شده برای بازآفرینی وجود داشته باشد در این کمیته‌ها حل‌وفصل می‌شود.
طبق آنچه کارشناسان به دست آورده‌اند درمجموع محدوده طرح بازآفرینی در همدان ۲ هزار و ۵۳۶ هکتار است به‌طوری‌که ۷۰ درصد از محدوده شهر همدان در محدوده بازآفرینی است.
در حال حاضر ۲۰ محله تاریخی واجد ارزش در همدان شناسایی‌شده که این محلات در طرح بازآفرینی شهری قرار می‌گیرد کما اینکه طرح بازآفرینی شهری در سه محله کلپا، حاجی و کبابیان همدان اجرا و استارت آن زده شد.
مشارکت رمز موفقیت بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده است
کارشناس ارشد مدیریت برنامه‌ریزی شهری همدان در گفتگو با خبرنگار مهر بابیان اینکه عرصه بسیار وسیعی از شهر‌های ایران را بافت‌های فرسوده و تاریخی و قدیمی تشکیل می‌دهند که نیازمند بهسازی، نوسازی و بازآفرینی است، گفت: مشارکت رمز موفقیت بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده است.
محمد قدیمی بابیان اینکه یکی از معیار‌های ارزیابی عملکرد مدیر موفق شهری؛ داشتن برنامه‌ریزی مشارکتی است، گفت: سیاست‌باز آفرینی شهری؛ ارتقای کیفیت زندگی مردم جامعه با مشارکت شهروندان است، ولی تا مسئولان به این هدف باور نداشته باشند اجرای آن دشوار است.
بستر‌های مناسب پیاده کردن بازآفرینی شهری در همدان فراهم شود
وی بابیان اینکه با توسعه شهرنشینی و افزایش مهاجرت به شهرها، شاهد رونق حاشیه‌نشینی و افزایش سکونتگاههای غیررسمی در شهرها بوده‌ایم، گفت: باید بستر‌های مناسب پیاده کردن بازآفرینی شهری در همدان فراهم شود و تا زمانی که بستر‌های آن ایجاد نشود این مفهوم ارزشمند قابلیت اجرایی شدن در جامعه را نخواهد یافت.
قدیمی بابیان اینکه دنیا دگرگون‌شده و برای موفق شدن در این دنیا چاره‌ای نداریم جز آنکه جهانی بیندیشیم، گفت: جزیره‌ای عمل کردن نتیجه‌ای نخواهد داد و باعث خواهد شد تا دیرتر به مقصود خود دست‌یابیم.
آنچه مسلم است کارشناسان برای حل چالش‌ها و کاهش آسیب‌های اجتماعی و تبدیل شهرها به محلی برای زندگی تلاش می‌کنند تا جایی که در همین رابطه، رویکرد بازآفرینی شهری را با الگو گیری از روش‌های اخیر مرمت شهری در دنیا، مبنا قرار داده و ساختار‌های موردنیاز برای اجرای آن را در کشور پایه‌ریزی کرده و در حال انجام آن هستند.
مفهوم بازآفرینی شهری به‌درستی در بین نهاد‌های متولی تبیین نشده است
در همین راستا نیز ستادی تحت عنوان ستاد بازآفرینی شهری در استان همدان همانند سایر‌های استان‌های کشور ایجادشده است، اما بااین‌حال به نظر می‌رسد علی‌رغم تشکیل این ستاد و اجرای فعالیت‌ها، هنوز مفهوم بازآفرینی شهری به‌درستی در بین نهاد‌های متولی تبیین نشده است.
طرح توانمندسازی مناطق حاشیه شهر همدان برای نخستین بار در سفر مقام معظم رهبری به استان همدان در سال ۸۳ مطرح شد
مدیرکل راه و شهرسازی همدان در همین خصوص بابیان اینکه ستاد بازآفرینی از سال ۹۳ به‌صورت ملی، استانی و شهرستانی تشکیل شد و همدان به‌عنوان اولین استان کشور درزمینهٔ شناسایی محدوده‌های بازآفرینی اقدام کرد، گفت: طرح توانمندسازی مناطق حاشیه شهر همدان برای نخستین بار در سفر مقام معظم رهبری به استان همدان در سال ۸۳ مطرح شد و در این سفر مقام معظم رهبری دستور تهیه طرح سکونتگاههای غیررسمی شهر همدان را صادر کردند.
فرهاد فرزانه بابیان اینکه ۵ محدوده در ستاد بازآفرینی استان همدان مشخص‌شده که ۳۹.۲ درصد آن متعلق به شهر همدان است، گفت: طی سال گذشته مبلغ ۱۷ میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان در ستاد بازآفرینی توسط عمران و بهسازی جذب و به پروژه‌های بهسازی و نوسازی سایر شهرستان‌های استان اختصاص داده‌شده است.
وی با تأکید بر اینکه بازآفرینی فرآیندی همه‌جانبه و متناسب با نیاز‌های جامعه و دربرگیرنده تمام جوانب به‌جز سیاست است، گفت: این اقدام به‌منظور ارتقای زندگی در محدوده‌های هدف انجام می‌شود.
وی بابیان اینکه از سال ۸۳ تاکنون ۳۵۲ میلیارد تومان اعتبار در محدوده‌های بازآفرینی هزینه شده است؛ گفت: در هیئت دولت مصوب شد که دستگاه‌های خدمات رسان به کاربری‌های عمومی پروانه و انشعابات رایگان ارائه کنند.
همدان پایلوت طرح ملی بازآفرینی شهری است
فرزانه با اشاره به اینکه معاون اقتصادی رئیس‌جمهور در ایام نوروز در بازدید از محلات بازآفرینی شده همدان رضایت کامل از این محلات داشت، افزود: شهر همدان پایلوت طرح ملی بازآفرینی شهری است و این فرصت ایجادشده برای همدان مسئولیت را سنگین‌تر می‌کند.
امیدواریم تا ۱۰ سال دیگر تمام مشکلات محدوده بازآفرینی را رفع کنیم
وی بابیان اینکه یکی از مصوبات هیئت دولت این بوده که دستگاه‌های اداری ۳۰ درصد از اعتبارات خود را به طرح بازآفرینی پایدار اختصاص دهند، عنوان کرد: امیدواریم تا ۱۰ سال دیگر تمام مشکلات محدوده بازآفرینی را رفع کنیم.
معاون شهرسازی و معماری شهرداری همدان نیز در این خصوص بابیان اینکه ۲ هزار و ۵۳۶ هکتار از ۵ هزار و ۶۰۰ هکتار مساحت شهر همدان جزو محدوده بازآفرینی شهری قرارگرفته است، افزود: محدوده‌های بازآفرینی در شهر همدان در سطح ملی، استانی و شهرستانی مشخص است.
مجید یوسفی نوید گفت: این بخش‌ها در ۵ محدوده شامل محدوده‌ها و محله‌های نابسامان واقع در عرصه تاریخی شهر، محدوده‌ها و محله‌های نابسامان در بافت پیرامونی مراکز شهری، محدوده نابسامان واقع در بافت پیشینه روستایی، سکونتگاههای غیررسمی و محدوده‌های ناکارآمد با کاربری ناهمگون محیط شهری تقسیم می‌شود.
وی ادامه داد: یک هزار و ۷۲ هکتار از محدوده بازآفرینی همدان در قالب سکونتگاه غیررسمی است و ۳۱۴ هزار هکتار نیز در محدوده ناهمگون و ناکارآمد با کاربری ناهمگون محیط شهری بر اساس مطالعات و پژوهش‌های مختلف قرارگرفته است.
تخصیص ۳۲ میلیارد تومان به ستاد بازآفرینی شهری همدان
معاون شهرسازی و معماری شهرداری همدان اعتبارات تخصیص‌یافته ستاد بازآفرینی شهری همدان در سال جاری را ۳۲ میلیارد تومان دانست و عنوان کرد: طی سال ۹۵ و ۹۶ مجموع اعتبارات ستاد بازآفرینی شهر همدان ۱۵ میلیارد تومان بود.
وی بابیان اینکه نقشه‌های محدوده‌های مشخص‌شده در ستاد بازآفرینی مصوب شده است، گفت: تمام پهنه‌های شناسایی شده به مشاور طرح جامع ارسال‌شده است.
یوسفی به مصوبه صدور پروانه املاک عادی در محدوده بازآفرینی در ستاد بازآفرینی اشاره کرد و گفت: مصوبه ستاد توانمندسازی در سال ۸۳ حدود ۵۳۰ هکتار بود، اما با مصوبه ستاد بازآفرینی برای ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار از محدوده شهر پروانه صادر می‌شود.
خانه‌های تاریخی نیاز به نگاه با رویکرد دیگر و حفظ دارد
معاون شهرسازی و معماری شهرداری همدان همچنین بابیان اینکه خانه‌های تاریخی نیاز به نگاه با رویکرد دیگر و حفظ دارد، یادآور شد: ابنیه تاریخی یا باید توسط دولت حفظ شود که منابع محدود است، اما باید با سرمایه بخش خصوصی این اتفاق رخ دهد.
وی بابیان اینکه این ابنیه از طریق تبدیل به هتل سنتی، مراکز بوم گردی و سفره‌خانه‌ها احیا می‌شوند و با ضوابط میراث فرهنگی، می‌توان از این امتیاز استفاده کرد، به بازآفرینی کاروانسرای حاج نصرالله در خیابان باباطاهر همدان اشاره کرد و گفت: این کاروانسرا یک مخروبه بود که احیا شد.
۲۲ کاروانسرای فعال و نیمه فعال در همدان وجود دارد
وی یادآور شد: در حال حاضر ۲۲ کاروانسرای فعال و نیمه فعال مانند گلشن، میرزا کاظم، روحانی، گمرک، شریفیه در همدان وجود دارد که درگذشته هر یک از آنان به یک شغل خاص اختصاص داشت و برای خریداران امکان انتخاب بهتر و ایجاد رقابت بیشتر در فروشندگان فراهم می‌شد.
وی با تأکید بر ضرورت توجه بیش‌ازپیش به این ظرفیت‌ها در شهر و استان همدان، گفت: همدان باید داشته‌های خود را قدر بداند.
فرماندار همدان نیز بابیان اینکه طرح بازآفرینی همدان در حال انجام است، عنوان کرد: اولین بخش این طرح در منطقه جولان انجام شد.
علی تعالی بابیان اینکه سایر استان‌ها برای استفاده از ظرفیت طرح ملی بازآفرینی از همدان آماده‌تر هستند، عنوان کرد: معاون اقتصادی رئیس‌جمهور در بازدید خود طی ایام نوروز از بافت‌های فرسوده و تاریخی همدان، ظرفیت این شهر را در این خصوص بالا عنوان کرد و به این دلیل اولویت کار دولت در این زمینه در همدان است.
وی ادامه داد: همدان پایلوت کشوری در اجرای طرح ملی بازآفرینی بافت‌های فرسوده و تاریخی است و باید اقدامات قابل‌توجهی در این خصوص انجام شود.
بافت‌های تاریخی همدان آسیب‌دیده است
فرماندار همدان بابیان اینکه بافت‌های تاریخی همدان آسیب‌دیده است، عنوان کرد: خانه‌های تاریخی بسیاری در همدان وجود داشته که به دلیل سیاست‌های نادرست گذشته از بین رفته و آثاری از آنها نیست.
وی به وجود آثاری همچون منزل صیفی‌ها، شریفی‌ها و حمام‌های قدیمی در همدان اشاره کرد و یادآور شد: این آثار باقی مانده آثار تاریخی همدان است.
تعالی با اشاره به وجود کاروانسرا‌ها در همدان به‌ویژه در بازار عنوان کرد: چند کاروانسرا در بازار همدان وجود دارد که در حال ویرانی است و باید هر چه سریع‌تر نسبت به احیای آنها اقدام شود.
ضرورت بازسازی کاروانسرا‌ها
فرماندار همدان با تأکید بر اینکه در صورت عدم بازسازی، این کاروانسرا‌ها طی دو سال آینده تخریب می‌شود، گفت: در صورت تخریب، این آثار قابل بازآفرینی نیست.
وی بابیان اینکه بازار، بنا‌ها و کاروانسرا‌های تاریخی همدان شناسنامه شهر هستند، عنوان کرد: اگر این آثار از بین بروند درواقع شناسنامه شهر از بین رفته است.
نگاه بازاریان در رابطه بااهمیت و بازسازی کاروانسرا‌ها تغییر کرده است
تعالی بابیان اینکه نگاه بازاریان در رابطه بااهمیت و بازسازی کاروانسرا‌ها تغییر کرده است، عنوان کرد: باید نسبت به مرمت و حفظ بنا‌های تاریخی اقدام کرد.
فرماندار همدان بابیان اینکه باید شهر را در بحث بازآفرینی کمک کنیم، عنوان کرد: میراث فرهنگی به‌عنوان متولی اصلی ابنیه تاریخی باید پای‌کار بیاید.
از آنچه روایت شد می‌توان به این نتیجه رسید که بافت‌های ناکارآمد شهری درصد بالایی از جمعیت شهری را در خود جای داده و در عین حال از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های نهفته بسیاری برای توسعه برخوردار هستند.
از سوی دیگر پرداختن به بافت‌های ناکارآمد شهرها و برنامه‌ریزی برای آنها، جدا از پرداختن به واقعیت‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نبوده و مستلزم برنامه ریزی دقیق، جامع و واقع گرایانه است تا به آنچه در اهداف این برنامه پیش بینی شده دست یافت؛ بنابراین دستگاه‌های اجرایی و مسئولان ذیربط باید ضمن دعوت مردم به مشارکت در اجرای طرح‌های پیش بینی شده راه را برای بازآفرینی شهر هموار کنند و با آنچه در توان است به مدد کارشناسان آمده و انجام امور را سرعت دهند
