پول چیست؟
پول تکهای کاغذ و یا قطعه فلزی است که از طریق ارقامی که بهصورت قراردادی روی آن درج شده ارزشگذاری میشود. در مفهوم اقتصادی پول واحدی برای اندازهگیری و ارزشگذاری کالاها و خدمات و همچنین واحدی برای ذخیره ارزش اقتصادی میباشد. حجم پول آثار کاملاً مشهودی در اقتصاد داشته و بر نرخ تورم، بهره و ... تأثیرگذار است.
گردش پول در اقتصاد را بهمثابه گردش خون در بدن میتوان تشبیه نمود هنگامیکه سیستم بدن ما دچار آسیبدیدگی و بیماری میگردد نسبت به درمان اقدام میکنیم و پزشک معالج نسبت به پیچیدن نسخه اقدام میکند در مواقعی هم تشخیص به بستری شدن و عمل جراحی برای بهبود و حصول سلامتی لازم و ضروری میباشد. سیستم اقتصاد نیز همچون سایر سیستمها ممکن است دچار بیماری شده و نیاز به درمان با ابزارهای اقتصادی ازجمله اعمال سیاستهای پولی و ...داشته باشد همانگونه که سلامت و دارایی افراد میتواند نشانگر قدرت آنها باشد ارزش پول نیز میتواند نشانگر قدرت مردم و دولتها باشد بنابراین حفظ ارزش و جایگاه پول یکی از وظایف دولتها جهت ایفای نقشهای اقتصادی و اجتماعی آنها بشمار میآید.
در سالهای گذشته کشورهای درحالتوسعه و یا توسعهیافته همچون آلمان، برزیل، آرژانتین، کره، مکزیک، روسیه و ... نسبت به کاهش تعداد ارقام پول اقدام نمودهاند برخی برای تسهیل در روابط و مبادلات و برخی به دلیل وجود ابر تورم های موجود در اقتصادشان ، که درواقع افزایش قیمتها با سرعت بسیار بالا نامیده میشود نسبت به کاهش صفر در پول رایج خود اقدام نمودهاند..
در حال حاضر این اقدام در کشور ما بسیار شایسته و پیشگیرانه است چراکه نه تنها با ابر تورم روبرو نیستیم بلکه در چند سال گذشته از ثبات نسبی قیمتها برخوردار بودهایم در سنوات نه چندان دور ارزش دلار به بیش از سه برابر و درنتیجه کاهش ارزش پول ملی به یکسوم را شاهد بودیم که در شرایط فعلی اقدام به کاهش یک صفر از پول، همزمان با تغییر واحد آن از ریال به تومان با پیشزمینه ثبات نسبی قیمتها و تورم و همچنین نجات مردم از دوگانگی حاصل از وجود دو واحد پولی عرفی و رسمی که روزانه میبایست در ذهن خود ارقام را تبدیل نمایند اقدامی شایسته و درمانی به هنگام جهت پیشگیری از بروز شرایط حاد، بیارزش شدن پول در مقابل تورم است.
امروزه اغلب شاهد آن هستیم که مردم بهجای تلفظ کامل ارقام و نیز واحد ریال، خود تعدادی از صفرها را کاهش و واحد پول را تومان خطاب میکنند این خود فرصت و زمینهای برای وجود و ایجاد امنیت روانی کاهش صفر از پول و بهکارگیری واحد پولی تومان میباشد. که در ذیل به برخی آثار مثبت این تغییر اشاره خواهد شد:
سهولت در مبادلات با کاهش حجم عددی و محاسبات
کاهش مخاطرات و ایجاد امنیت روانی ناشی از جابجایی پول در معاملات نقدی
برخورداری از آثار روانی ارزشمندی و قدرت حاصله از پول و کاهش آثار روانی تورم
کاهش هزینههای شمارش و جابجایی پول و مستهلک شدن دستگاههای مرتبط همچون خودپرداز و درنتیجه کاهش قیمت تمامشده پول در بانکها و قطعاً کاهش قیمت ارائه خدمات و تسهیلات بانکی
تسریع در فعالیتهای اقتصادی و بانکی باهدف صرفهجویی در وقت مردم به هنگام مراجعه به بانکها و همچنین در شمارش اسکناس
تسهیل و نگهداری آسانتر حسابها و دفاتر مالی
کاهش سرانه اسکناس و هزینههای مرتبط در بودجه کشور
افزایش اعتبار پول ملی در معاملات خارجی و سایر ارزها
بهتبع فوایدی که در بالا اشاره شد در صورت عدم اجرای این طرح تمامی موارد مذکور را میتوان از مضرات کاهش صفر از واحد پولی برشمرد. هرچند این لایحه پیشنهادی دولت نیاز به تصوییب مجلس محترم شورای اسلامی و همچنین تأیید شورای نگهبان دارد ولیکن در صورت تصویب ، دولت میبایست حداقل سه گام اساسی در جهت اجرا و کنترل آن بردارد.
باوجودی که در شرایط فعلی رکود، و شیفت بهسوی رونق اقتصادی وجود اندکی تورم نه تنها خللی در اقتصاد به وجود نمیآورد بلکه درصد بسیارکم تورم خود باعث رونق اقتصادی و ضروری به نظرمی رسد ولیکن گام نخست دولت و نهادهای نظارتی پس از اجرای طرح، تقویت اعمال نظارت بر قیمتها بهخصوص در معاملات خرد میباشد.
دومین گام عدم چاپ اسکناس جدید جهت تعویض اسکناسهای فعلی است چراکه بانک مرکزی میبایست متحمل هزینه بسیاری جهت چاپ میلیاردها قطعه اسکناس جدید گردد که البته استفاده از اسکناسهای موجود با ارقام درجشده فعلی ولیکن ارزش تومان روش خوبی جهت جلوگیری از تحمیل هزینه چاپ، توزیع و جمعآوری اسکناسهای فعلی در کوتاهمدت بر هزینهها و بودجه کشور میباشد. البته برای مراودات مالی کوچک ضرب سکه که نسبت به اسکناس از دوام بیشتری برخوردار است جایگزین مناسبی میباشد.
و سومین گام عدم جایگزینی اسکناس های مخدوش و قابل امحا در چند سال آینده تا رسیدن به سرانه استاندارد مناسب و بتدریج با رسیدن به تعادل در این سرانه به چاپ اسکناس با عنایت به موارد گام دوم پرداخته شود.
سید اردشیر جوادی – کارشناس ارشد مدیریت و مدرس دانشگاه