می‌توان فهمید که بود و نبود عدالت در رفتار مردم تأثیر دارد، زیرا وقتی که در عقاید و اخلاق تأثیر داشت قهرآ در اعمال هم تأثیر دارد. قُلْ کلٌّ یعْمَلُ عَلی شاکلَتِهِ «۲» هرکسی مطابق آنچه که فکر می‌کند و عقیده دارد و مطابق حالاتی که در روحش هست عمل می‌کند. ریشه اعمال آدمی در روح اوست.
می‌توان فهمید که بود و نبود عدالت در رفتار مردم تأثیر دارد، زیرا وقتی که در عقاید و اخلاق تأثیر داشت قهرآ در اعمال هم تأثیر دارد. قُلْ کلٌّ یعْمَلُ عَلی شاکلَتِهِ «۲» هرکسی مطابق آنچه که فکر می‌کند و عقیده دارد و مطابق حالاتی که در روحش هست عمل می‌کند. ریشه اعمال آدمی در روح اوست.
به گزارش تابناک همدان، استاد مطهری در کتاب بیست گفتار آورده است: گذشته از اینکه بی‌عدالتی و تفاوت و تبعیض و احساس غبن و محرومیت اجتماعی این آثار را دارد که ذکر شد، خود فقر و احتیاج ـ سببش هرچه باشد، خواه بی‌عدالتی یا چیز دیگر ـ یکی از موجبات گناه است؛ اگر ضمیمه بشود با احساس مغبونیت و محرومیت، دیگر بدتر؛ اگر ضمیمه بشود با حسرتکشیدن‌های تجملات عده‌ای، باز از آن هم بدتر، آنوقت همیشه خواهد گفت:
سخن درست بگویم نمی‌توانم دید که مِی خورند حریفان و من نظاره کنم
همین «نمی‌توانم دید» سبب سرقت‌ها می‌شود، سبب رشوه‌گیری‌ها می‌شود، سبب اختلاس‌ها و خیانت‌ها به اموال عمومی می‌شود، سبب گناه‌ها می‌شود، سبب غلّ و غشّ و تقلب در کار‌ها می‌شود؛ سبب می‌شود که افرادی برای اینکه خود را به دسته‌ای دیگر برسانند، رشوه بخورند، دزدی بکنند، زیر حساب مردم بزنند و همین‌طور…
علی (ع) به فرزند عزیزش محمد، معروف به ابن الحنفیه، درباره فقر می‌فرماید:
یا بُنَی اِنّی اَخافُ عَلَیک الْفَقْرَ، فَاسْتَعِذْ بِاللهِ مِنْهُ فَاِنَّهُ مَنْقَصَةٌ لِلدّینِ، مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ، داعِیةٌ لِلْمَقْتِ «۳».
فرزند عزیزم! من از دیو مهیب فقر بر تو می‌ترسم، از او به خدا پناه ببر، فقر موجب نقصان دین است. «فقر موجب نقصان دین است» یعنی چه؟ یعنی فقر گناه است؟ نه، فقر گناه
نیست، اما فقر آدمی را که ایمان قوی نداشته باشد زود وادار به گناه می‌کند. بسیاری از گناهان هست که از فقر و احتیاج ناشی می‌گردد، لذا رسول اکرم۶ فرمود: کادَ الْفَقْرُ اَنْ یکونَ کفْرآ «۱» فقر نزدیک به سرحد کفر است. فقر، روح را عاصی و عزیمت را ضعیف می‌کند.
اثر دیگر فقر را فرمود: مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ فقر فکر را پریشان و دهشت‌زده می‌کند. عقل و فکر در اثر احتیاج و فقر و نبودن وسایل زندگی تعادل خود را از دست می‌دهد، انسان دیگر نمی‌تواند خوب در قضایا فکر کند؛ همان طوری که مصیبت‌ها تولید پریشانی فکر وخیال می‌کند.
تدبیر صواب از دل خوش باید جست سرمایه عافیت کفاف است نخست
شمشیر قوی نیاید از بازوی سست یعنی ز دل شکسته تدبیر درست
البته باز افرادی استثنایی هستند که این طور نیستند؛ حوادث در آن‌ها تأثیر ندارد، مصیبت در آن‌ها تأثیر ندارد. اما همه که این طور نیستند.
اثر سوم، فرمود: داعِیةٌ لِلْمَقْتِ یعنی فقر سبب ملامت و سرکوبی و تحقیر مردم و در نتیجه سبب پریشانی روح و موجب عقده‌ای شدن انسان می‌گردد. یا شاید مقصود این جمله این است که تو با مردم عداوت پیدا خواهی کرد و مردم را مسئول بدبختی خود خواهی خواند.
به گزارش تابناک همدان، استاد مطهری در کتاب بیست گفتار آورده است: گذشته از اینکه بی‌عدالتی و تفاوت و تبعیض و احساس غبن و محرومیت اجتماعی این آثار را دارد که ذکر شد، خود فقر و احتیاج ـ سببش هرچه باشد، خواه بی‌عدالتی یا چیز دیگر ـ یکی از موجبات گناه است؛ اگر ضمیمه بشود با احساس مغبونیت و محرومیت، دیگر بدتر؛ اگر ضمیمه بشود با حسرتکشیدن‌های تجملات عده‌ای، باز از آن هم بدتر، آنوقت همیشه خواهد گفت:
سخن درست بگویم نمی‌توانم دید که مِی خورند حریفان و من نظاره کنم
همین «نمی‌توانم دید» سبب سرقت‌ها می‌شود، سبب رشوه‌گیری‌ها می‌شود، سبب اختلاس‌ها و خیانت‌ها به اموال عمومی می‌شود، سبب گناه‌ها می‌شود، سبب غلّ و غشّ و تقلب در کار‌ها می‌شود؛ سبب می‌شود که افرادی برای اینکه خود را به دسته‌ای دیگر برسانند، رشوه بخورند، دزدی بکنند، زیر حساب مردم بزنند و همین‌طور…
علی (ع) به فرزند عزیزش محمد، معروف به ابن الحنفیه، درباره فقر می‌فرماید:
یا بُنَی اِنّی اَخافُ عَلَیک الْفَقْرَ، فَاسْتَعِذْ بِاللهِ مِنْهُ فَاِنَّهُ مَنْقَصَةٌ لِلدّینِ، مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ، داعِیةٌ لِلْمَقْتِ «۳».
فرزند عزیزم! من از دیو مهیب فقر بر تو می‌ترسم، از او به خدا پناه ببر، فقر موجب نقصان دین است. «فقر موجب نقصان دین است» یعنی چه؟ یعنی فقر گناه است؟ نه، فقر گناه
نیست، اما فقر آدمی را که ایمان قوی نداشته باشد زود وادار به گناه می‌کند. بسیاری از گناهان هست که از فقر و احتیاج ناشی می‌گردد، لذا رسول اکرم۶ فرمود: کادَ الْفَقْرُ اَنْ یکونَ کفْرآ «۱» فقر نزدیک به سرحد کفر است. فقر، روح را عاصی و عزیمت را ضعیف می‌کند.
اثر دیگر فقر را فرمود: مَدْهَشَةٌ لِلْعَقْلِ فقر فکر را پریشان و دهشت‌زده می‌کند. عقل و فکر در اثر احتیاج و فقر و نبودن وسایل زندگی تعادل خود را از دست می‌دهد، انسان دیگر نمی‌تواند خوب در قضایا فکر کند؛ همان طوری که مصیبت‌ها تولید پریشانی فکر وخیال می‌کند.
تدبیر صواب از دل خوش باید جست سرمایه عافیت کفاف است نخست
شمشیر قوی نیاید از بازوی سست یعنی ز دل شکسته تدبیر درست
البته باز افرادی استثنایی هستند که این طور نیستند؛ حوادث در آن‌ها تأثیر ندارد، مصیبت در آن‌ها تأثیر ندارد. اما همه که این طور نیستند.
اثر سوم، فرمود: داعِیةٌ لِلْمَقْتِ یعنی فقر سبب ملامت و سرکوبی و تحقیر مردم و در نتیجه سبب پریشانی روح و موجب عقده‌ای شدن انسان می‌گردد. یا شاید مقصود این جمله این است که تو با مردم عداوت پیدا خواهی کرد و مردم را مسئول بدبختی خود خواهی خواند.
منبع: شفقنا
